عمل تعویض مفصل زانو | زانو بزرگ‌ترین مفصل بدن است. این مفصل، ساق را به ران متصل کرده و تمام وزن بدن را تحمل می‌کند. درد زانو یکی از شایع‌ترین علت مراجعه مردم به دلیل مشکلات سیستم حرکتی به پزشکان است. به جز درد، مشکلاتی مانند خشکی و محدودیت حرکتی، تورم، قفل شدن، خالی شدن، تغییر شکل یا آسیب‌های خارجی به مفصل زانو میتوانند علت مراجعه به متخصصان باشند. در برخی مواقع زانو به حدی آسیب می بیند که چاره ای جز تعویض مفصل نیست.
در این مطلب به سوالاتی در خصوص علت انجام عمل تعویض مفصل زانو و مراحل جراحی و همچنین آخرین روش های جراحی زانو در ایران و سایر کشورها پاسخ داده شده است که در ادامه می خوانید:
چه موقع مفصل زانو باید تعویض شود؟
علت آسیب های زانو چیست؟
عمده ترین علت آسیب زانو استفاده ناصحیح از مفصل زانو است. وزن زیاد، پله روی زیاد، نشستن بر روی زمین و آسیب های ورزشی، آسیب لیگامان، مینیسک و غضروف نیز می توانند در طولانی مدت سبب آسیب مفصل زانو شوند.
چه موقع نیاز به انجام عمل تعویض مفصل زانو است؟
زمانی که درد بیمار به علت هریک از موارد ذکر شده باعث کاهش عملکرد مفصل و محدودیت حرکت شود به صورتی که بیمار کمتر از ۲۰۰ متر در روز بتواند راه برود یا اینکه مجبور به مصرف مسکن (بیش از ۱۰ قرص در طول روز) شود نیاز به عمل تعویض مفصل است.
عمل تعویض مفصل زانو
هدف از جراحی تعویض مفصل زانو چیست؟
در مواقعی که به علت آسیب های زانو این مفصل تخریب شده است، دردهای شدیدی در آن ایجاد میشود که ممکن است فرد را حتی از فعالیت های ساده ای نظیر بالا رفتن از پله و یا راه رفتن دور کند. درد حتی ممکن است در هنگام نشستن و خوابیدن هم وجود داشته باشد.
اگر استفاده از دارو، تغییر سطح فعالیت های روزمره زندگی و استفاده از عصا هم نتواند کمکی به کاهش مشکلات بیمار بکند معمولاً آخرین اقدام تعویض مفصل زانو است. تعویض سطوح مفصلی میتواند مشکل درد زانو و تغییر شکل آنرا حل کند و بیمار را به فعالیت های روزمره برگرداند.
اولین تعویض مفصل زانو در سال ۱۹۶۸ انجام شد. بعد از آن بتدریج تکنیک های عمل جراحی بهتر شده و مفاصل مصنوعی بهتری هم ساخته شد. امروزه هر سال بیش از یک میلیون تعویض مفصل زانو در دنیا انجام میشود.
مهمترین هدف تعویض مفصل زانو از بین بردن دردی است که در زانو براثر ساییدگی و آرتروز، روماتیسم و یا تخریب سطح مفصلی ایجاد شده است.
بدست آوردن دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح تغییر شکل های ایجاد شده در زانو از دیگر علل بکار گیری مفصل مصنوعی زانو است.
وقتی غضروف مفصلی زانو به هر علتی تخریب میشود حرکت مفصل دردناک شده و مفصل دچار خشکی و محدودیت حرکتی میشود. در این وضعیت میتوان با تعویض سطوح مفصلی حرکات مفصل را بهتر کرده و درد را از بین برد. عمل جراحی تعویض مفصل زانو یکی از موفق ترین اعمال جراحی است. در غالب اوقات مفصل مصنوعی زانو بیش از ۲۰ سال عمر می کند.
انتظاراتی كه میتوان از عمل جراحی تعویض مفصل زانو داشت چیست؟
نكته بسیار مهم اینست كه قبل از عمل جراحی بیمار باید بداند كه این عمل چه فوایدی برای او دارد و چه مشكلاتی را نمیتواند حل كند و چه مشكلاتی را میتواند برای وی بوجود آورد.
بیش از ۹۰ درصد افراد بعد از تعویض مفصل زانو دردشان بطور محسوسی كاهش پیدا كرده و بهتر میتوانند فعالیت های روزمره را انجام دهند. البته این عمل جراحی هیچوقت نمیتواند زانوی شما را كاملاً مثل یك زانوی سالم كند. بعد از جراحی میتوانید فعالیت هایی هایی مثل راه رفتن، شنا، دوچرخه سواری، رانندگی، بالا رفتن از پله یا سربالایی را انجام دهید.
فعالیت هایی مثل راه رفتن تند، بالا رفتن از تپه و كوه، اسكی، تنیس، بلند كردن اشیاء با وزن بیش از ۲۵ كیلوگرم برای مفصل مصنوعی زیاد مناسب نیستند و فعالیت هایی مانند دویدن، جهیدن و ورزش های ضربه ای برای مفصل مصنوعی بسیار خطرناك هستند.
حتی اگر تمام نكات را برای یك مرقبت خوب از مفصل مصنوعی رعایت كنیم بعد از مدتی قسمت پلاستیكی مفصل كم كم سائیده میشود. مسلماً فعالیت های بدنی زیاد و یا وزن زیاد این روند را سرعت می دهد.
عمل تعویض مفصل در هر سنی می تواند انجام شود؟
عمل تعویض مفصل معمولاً از سن ۵۵ سال به بالا انجام می شود ولی در صورت نیاز، درد شدید و محدودیت حرکت می تواند در افراد جوان تر نیز انجام شود.
تعویض مفصل زانو چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟
تمام عملهای جراحی دارای عوارضی هستند که تعویض مفصل زانو نیز این چنین است که در لیست زیر بعضی از عوارضی که ممکن است بعد از عمل جراحی به وجود بیاید بیان شده است:
- احتمال بروز خونریزی وجود دارد.
- اگر دوران نقاهت بادقت طی نشود در این حالت ممکن است باعث بروز عفونت گردد.
- امکان درست شدن لخته های خونی در ریه یا پا وجود دارد.
- همچنین امکان دارد تا مفصل مصنوعی شل گردد.
- همچنین لازم به ذکر است که احتمال بروز آسیب در رگهای خونی یا عصب ها نیز امکان پذیر است، که این مورد میتواند منجر به بی حسی گردد.
- انجام عمل تعویض مفصل زانو به این معنا نیست که به صورت صد در صدی تمام درد از بین می‌رود در برخی از حالت ممکن است دردها بهبود پیدا نکنند و همچنین مفصل دیگر مانند زمان قبل به حالت اولیه خود بر نگردد.
افرادی که قصد انجام عمل تعویض مفصل زانو را دارند باید این عمل را زیرنظر یک جراح ماهر و فلوشیپ جراحی زانو انجام دهند تا نتیجه خوب درمانی نصیبشان شود و به زودی به زندگی روزمره و به دور از درد بازگردند . دکتر مهران رادی ،فوق تخصص رسمی جراحی زانو از کانادا و فوق تخصص جراحی تعویض مفصل مجدد زانو انجام عملهای پیچیده زانو از جمله تعویض مفصل را با استفاده از بهترین و آخرین متد روز دنیا در کارنامه کاری خود در بیمارستانهای دانشگاهی و فوق تخصصی دارد.
قبل از عمل تعویض مفصل زانو باید چه کنیم؟
معمولاً قبل از انجام عمل جراحی آزمایش های متعددی انجام میشود که ممکن است جراح ارتوپد علاوه بر دریافت سوابق بیماری، انجام انواع آزمایش های خونی و آزمایش های دیگر را بخواهد تا بتواند صلاحیت شما را برای انجام عمل تایید کند.
- اگر جزو افرادی هستید که به داروهای بیهوشی حساسیت دارید، در این حالت حتما باید قبل از عمل جراحی تعویض مفصل، این مورد را به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر هر گونه دارویی مصرف می کنید حتما باید قبل از عمل به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر تا به حال اختلالات خونریزی داشته اید و یا به دلیل مصرف برخی از داروها دچار لختی خون شده اید در این حالت باید تمام این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید.
- افرادی که باردار هستند، باید حتماً این موضوع را به پزشک اطلاع دهند.
- حداقل ۸ ساعت قبل از انجام عمل تعویض مفصل زانو نباید غذا بخورید.
- بعد از اینکه عمل تعویض مفصل انجام گرفت، حداقل دو هفته نیاز به مراقبت ویژه دارید و باید این مدت را با حساسیت و دقت بیشتر طی کنید تا مشکل دیگری به وجود نیاید.
مراحل و مدت زمان انجام تعویض مفصل زانو چگونه است؟
معمولاً عمل تعویض مفصل بین ۲ تا ۳ ساعت انجام می شود. مراحل انجام عمل بدین شرح است:
در ابتدا با برش مستقیم، مفصل زانو باز می شود. سپس روی استخوان ران، استخوان ساق و در صورت نیاز استخوان کشکک، برش هایی ایجاد می شود. سپس بعد از خون گیری، پروتز ساق و ران همراه با سیمان گذاشته می شود.
چه بیمارانی نمی توانند تعویض مفصل زانو انجام دهند؟
برای بیمارانی که وزن زیاد دارند (بالای ۱۲۰ کیلو) یا قند خون ناشتای شان بالای ۲۰۰ است یا دچار عفونت مفصل هستند و همچنین افرادی که از لحاظ قلبی و عروقی و ریوی کاندید مناسبی برای عمل جراحی نیستند نمی توان عمل تعویض مفصل انجام داد.
چه مراقبت هایی پس از عمل باید انجام شود؟
مراقبت از زخم، انجام فیزیوتراپی صحیح و به موقع، انجام ورزش هایی که پزشک معالج توصیه می کند و استفاده از داروهایی که ضد ایجاد لخته خون هستند ضروری است.
در چه صورت ممکن است پس از عمل، عفونت ایجاد شود؟
عفونت علل مختلف دارد: در صورتی که بیمار، دیابتی باشد که کنترل نشود یا اینکه وزن زیاد داشته باشد یا دارای سابقه بیماری روماتیسم یا کشیدن سیگار باشد، احتمال عفونت در این افراد بیشتر است. همچنین شرایط اتاق عمل نیز در ایجاد عفونت نقش دارد. مثلاً ترافیک اتاق عمل، تعداد افرادی که در اتاق عمل رفت و آمد می کنند، رعایت اصول استریلیته، شرایط تهویه اتاق عمل، همه در ایجاد عفونت موثرند. اما در عین حال و در بهترین مراکز درمانی علی رغم کنترل هایی که انجام می شود باز هم ۱ تا ۳ درصد احتمال عفونت وجود دارد. لازم به یاد آوری است بعد از عمل جراحی تعویض مفصل، هرگونه عمل جراحی دیگر مثل جراحی های دهان و گوارش می تواند باعث ایجاد عفونت گردد. لذا قبل از هرگونه عمل جراحی در افرادی که عمل پروتز زانو داشته اند بهتر است بیمار آنتی بیوتیک دریافت کند.
چه مدت پس از عمل جراحی، فرد می تواند به فعالیت های روزمره بپردازد؟
روز بعد از عمل جراحی، بیمار با عصا راه اندازی می شود. از روز دوم شروع به حرکت و خم و راست کردن زانو می کند. به مدت ۳ تا ۴ هفته زانوبند دارد و با عصا راه می رود. بعد از ۴ هفته زانوبند و عصا را کنار می گذارد. بعد از ۶ هفته بیمار قادر به رانندگی است. پس از ۲ ماه از پله بالا می رود و بعد از ۳ تا ۴ ماه می تواند ورزش های عادی مثل پیاده روی، دوچرخه سواری و گلف انجام دهد.
درباره آخرین روش های جراحی زانو که در مراکز درمانی مطرح در کشورهای مختلف انجام می شود توضیح دهید.
اخیرا روش های navi geishen یا همان جراحی با روش کامپیوتری در بعضی مراکز درمانی در کشورهای مختلف مرسوم شده است که در این روش ها از بیمار، ام آر آی و سی تی اسکن سه بعدی گرفته می شود و تمام سایز پروتز و زوایای مورد نیاز روی کامپیوتر اندازه گیری می شود و حین عمل اجرا می گردد